ประวัติความเป็นมา

"ป้อมพระจุลจอมเกล้า" หรือที่นิยมเรียกขานโดยทั่วไปว่า "ป้อมพระจุลฯ" นั้น มีประวัติความเป็นมาอันยาวนาน กล่าวคือ ภายหลังจากองค์พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้เสด็จขึ้นครองราชแล้ว ทรงมี พระราชปรารถว่า ป้อมต่าง ๆ ที่เมืองสมุทรปราการ ซึ่งใช้เป็นที่มั่นในการป้องกันและตั้งรับชข้าศึกที่จะเข้ามาทางทะเลนั้น ล้วนแล้วแต่เป็นป้อมเก่าล้าสมัย และชำรุดทรุดโทรมมาก อยู่ในสภาพที่ไม่สามารถใช้ในการป้องกันบ้านเมืองได้ อีกทั้งในช่วงเวลานั้นเกิดการปฏิวัติอุตสาหกรรมขึ้นในแถบยุโรป ประเทศต่าง ๆ ได้แก่งแย่งกันขยายอำนาจ จนทำให้เกิดลัทธิอาณานิคม

       และแน่นอนที่สุดประเทศในแถบเอเชีย ซึ่งมีความสมบูรณ์ในด้านทรัพยากร จึงตกเป็นเป้าหมายสำคัญของการล่าอาณานิคม โดยในขณะนั้นประเทศข้างเคียงโดยรอบประเทศไทยไม่ว่าจะเป็นญวน เขมร ลาว พม่า ตลอดจนสิงคโปร์ และมาเลเซีย ได้ถูกยึดครองไว้ทั้งหมด ซึ่งเมื่อมีเหตุการณ์ไม่น่าไว้วางใจเช่นนี้เกิดขึ้นด้วยพระวิจารณญาณ และพระปรีสามารถแห่งองค์พระพุทธเจ้าหลวง จึงทรงมีพระบรมราชโองการให้ปรับปรุง และซ่อมแซมป้อมเก่า ๆ และทรงมีพระราชกระแสรับสั่งให้จัดสร้างป้อมปราการทีทันสมัยขึ้นมาอีกแห่งหนึ่งบริเวณปากแม่น้ำเจ้าพระยา ณ ตำบลแหลมฟ้าผ่า อำเภอพระสมุทรเจดีย์ จังหวัดสมุทรปราการ เป็นการเร่งด่วน

       และแล้วในปี พ.ศ.2427 ป้อมปราการแห่งนี้ก็เริ่มสร้างขึ้นกระทั่งแล้วเสร็จเมื่อต้นปี พ.ศ.2436 และทรงกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานเงินพระคลังช้างที่ (เงินส่วนพระองค์) หนึ่งหมื่นชั่ง (แปดแสนบาท) อีกทั้งทรงจัดหาปืนหลุม หรือ ปืนเสือหมอบ (DISAPPEARING GUN) เข้าประจำการ โดยมีลักษณะเป็นปืนหลุม จำนวน 7 หลุม โดยปืนที่มีสมรรถนะสูงทั้ง 7 กระบอกนี้ ได้สั่งมาจากบริษัท เซอร์ดับบลิวจีอาร์มสตอง จำกัด (Sir W.G Armstrong &Co.) ประเทศอังกฤษ ถือเป็นปืนใหญ่บรรจุท้ายรุ่นแรกที่มีใช้ในกองทัพเรือ จึงทำให้ป้อมปืนแห่งนี้มีความทันสมัยที่สุดในขณะนั้น และเมื่อวันที่ 10 เมษายน ในปีเดียวกันนั้น พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้เสด็จพระราชดำเนินด้วยเรือพระที่นั่งมหาจักรี เพื่อทอดพระเนตรป้อม ทรงทดลองยิงปืนป้อมด้วยพระองค์เอง กับทรงพระราชทานชื่อป้อมแห่งนี้ว่า "ป้อมพระจุลจอมเกล้า"



       ป้อมพระจุลจอมเกล้า ถือเป็นป้อมที่มีโอกาสรับใช้ชาติ และสามารถปฏิบัติกิจได้อย่างเต็มที่ และสมเกียรติ ในวิกฤตการณ์ ร.ศ.112 หรือ "การยุทรที่ปากแม่น้ำเจ้าพระยา" กล่าวคือ เมื่อการก่อสร้างและติดตั้งปืน ณ ป้อมพระจุลจอมเกล้า แล้วเสร็จลงไม่นานนัก สิ่งที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงห่วงใย และคาดการณ์ไว้ก็ได้เกิดขึ้นในตอนเย็นก่อนพลบค่ำของวันที่ 13 กรกฎาคม 2436 (ร.ศ.112) ขณะน้ำขึ้นสูงสุด เมื่อหมู่เรือรบฝรั่งเศส จำนวน 2 ลำ ได้ล่วงล้ำเข้าปากแม่น้ำเจ้าพระยา การสู้รบระหว่างฝรั่งเศสกับฝ่ายไทย โดยมีพระจุลจอมเกล้า พร้อมเรือรบอีก 5 ลำ จึงเริ่มต้นขึ้น ผลการสู้รบครั้งนั้นทำให้ทหารไทยเสียชีวิต 8 นาย และบาดเจ็บอีก 41 นาย ส่วนทหารฝรั่งเศสเสียชีวิต 3 นาย และบาดเจ็บ 3 นาย

       ภายหลังเหตุการณ์สำคัญตอนหนึ่งในประวัติศาสตร์ของไทย แม้จะเป็นเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในระยะเวลาอันสั้น และก่อความเสียหายในด้านชีวิตและทรัพย์สินไม่มากนัก แต่ก็มีผลหลายประการต่อปัญหาต่าง ๆ ที่มีอยู่ในขณะนั้น โดยเป็นเหตุให้ฝรั่งเศสยุติการสู้รบขู่เข็ญในการพิพาทเรื่องเขตแดนฝั่งซ้ายของแม่น้ำโขง ซึ่งได้โต้เถัยงกันมาเป็นเวลานานกว่า 10 ปี อีกทั้งเป็นเหตุให้ไทยยอมเสียดินแดน 1 ใน 3 ของพื้นที่ทั้งหมดให้ฝรั่งเศสไป เพื่อรักษาผืนแผ่นดินส่วนใหญ่และเอกราชไว้

ปืนเสือหมอบ

        ปีพุทธศักราช 2453 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงตระหนักถึงภัยจากลัทธิจักรวรรดินิยมที่แผ่เข้ามารอบอาณาจักรสยาม จึงทรงมีพระบรมราชโองการให้สร้างป้อมปืนใหญ่อย่างทันสมัยขึ้น ที่ฝั่งตะวันตกของแม่น้ำเจ้าพระยา ณ บริเวณตำลงแหลมฟ้าผ่า เมืองสมุทรปราการ เพื่อสกัดกั้นการรุกล้ำของเรือรบต่างชาติ โดยทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานทรัพย์ส่วนพระองค์ จำนวน 10,000 ชั่ง สมทบเพิ่มเติมผนวกเข้ากับเงินรายได้ของแผ่นดินที่นำมาใช้ในการก่อสร้าง ทรงพระราชทานชื่อป้อมปืนใหญ่แห่งนี้ว่า "ป้อมพระจุลจอมเกล้า" ซึ่งก่อสร้างเสร็จในปีพุทธศักราช 2536

        สำหรับปืนใหญ่ที่ใช้ในป้อมพระจุลจอมเกล้า จำนวน 7 กระบอก นั้น นับเป็นปืนใหญ่ที่ทันสมัยที่สุดในยุคนั้น โดยเป็นปืนใหญ่แบบบรรจุท้าย ซึ่งบรรจุลูกปืนได้เร็วกว่าปืนใหญ่ที่บรรจุลูกปืนทางปากกระบอกที่ม่ใช้อยู่เดิมจึงเรียกปืนชนิดนี้ในสมัยนั้นว่า "ปืนยิงเร็ว" ส่วนในภาษาอังกฤษเรียกปืนชนิดนี้ว่า "Disappearing Carriage" หรือ "Disappearing Gun" ลักษณะพิเศษของปืนใหญ่แบบนี้เป็นปืนแบบหลุม ยกขึ้นลงด้วยระบบไฮโดรนิวเมติก โดยใช้แรงอัดอากาศดันน้ำมันไปดันก้านสูบให้ปืนยกตัวขึ้น และลดตัวลง "หมอบ" เมื่อผ่อนแรงดันน้ำมันลงไปถังพัก นอกจากนี้ยังมีระบบผ่อนแรงดันโดยใช้แรงดันถอยอย่างเฉียบพลันของปืน ที่เกิดจกาการจุดระเบิดของดินขับ ซึ่งจะทำให้ปืนหมอบทันทีเมื่อยิงเสร็จ พร้อมที่จะบรรจุลูกปืนใหม่ ทำให้ปืนแบบนี้มีชื่อเรียกอีกอย่างหนึ่งตามลักษณะการทำงานของปืนว่า "ปืนเสือหมอบ"
 

หมอบ หรือ แอบ	โผล่ขึ้นไปยิง	ซุ่มยิง	ใส่กระสุนกันตรงนี้

"ปืนเสือหมอบ" ชุดนี้มีจำนวน 10 กระบอก ได้นำไปติดตั้งไว้ที่ป้อมผีเสื้อสมุทรด้วย จำนวน 3 กระบอก เป็นปืนใหญ่ที่สร้างขึ้นระหว่างปีพุทธศักราช 2428-2429 โดยบริษัท เซอร์ดับเบิ้ลยู.จี.อาร์มสตรอง ตัวปืนใหญ่วางอยุ่บนแท่นเหนือรางวงกลม ซึ่งสามารถทำให้หมุนปืนได้รอบตัว ปากลำกล้องกว้าง 6" (162.4มม.) ลำกล้องปืนหนัก 11,340 ปอนด์ (5,154.54 กก.) เกลียวลำกล้องเป็นเกลียวบิดขวาทวี ลูกปืนแบบแยกส่วนบรรจุ สามารถปรับแต่งน้ำหนักดินขับ ส่งหัวกระสุนซึ่งทำด้วยเหล็กหนัก 100 ปอนด์ (45.45 กก.) ได้ โดยปกติจะใช้น้ำหนักดินขับ 34 ปอนด์ (15.45 กก.) ระยะยิงไกลสุด 8,800 หลา (8,046 เมตร) ควบคุมการติดตั้งโดย นายวิลเลียม บุยะกลิน (ภายหลังเป็น นายพลเรือโทพระยาวิจิตรนาวี) ซึ่งเพิ่งสำเร็จการศึกษาวิชาช่างกลจากประเทศอังกฤษ

     ป้อมปืนเสือหมอบได้รับการออกแบบให้มั่นคงแข็งแรง สามารถซึมซับและกระจายแรงอัดอากาศที่เกิดจากการยิงได้ดี ด้วยลักษณะของอุโมงค์โค้งที่มีช่องเปิดเป็นระยะ ๆ ในการยิงปืนแต่ละกระบอกจะต้องใช้พลประจำปืนรวมทั้งสิ้น 10 นาย เป็นเจ้าหน้าที่ประจำปืน 7 นาย ทำหน้าที่บรรจุหัวลูกปืน ดินขับ ไพรเมอร์ ปิดลูกเลื่อน ปรับยกปืนขึ้น ปรับแต่งองศายิงของปืน และกระตุกยิง ส่วนอีก 3 นาย ทำหน้าที่เป็นเจ้าหน้าที่คลังปืนเสือหมอบนี้ ได้ใช้งานป้องกันการรุกล้ำปากแม่น้ำเจ้าพระยาเป็นครั้งแรกใน "เหตุการณ์ ร.ศ.112" ซึ่งเกิดขึ้นในเวลาพลบค่ำของวันที่ 13 กรกฎาคม 2436 หลังจากสร้างป้อมพระจุลเสร็จได้ไม่ถึงเดือน การยุทธในครั้งนั้น ปืนเสือหมอบได้ร่วมเป็นแนวป้องกันกับเรือรบอีก 6 ลำ ได้แก่ เรือมกุราชกุมาร เรือปืนมูลธาวสิตสวัสดิ์ เรือหาญหักศัตรู เรือนฤเบนทร์บุตรี เรือทูลกระหม่อม และเรือวางทุ่นระเบิด ได้ระดมยิงสกัดเรือปืนแองคองสตังค์ และเรือปืนโคเเมต ที่ล่วงล้ำปากแม่น้ำเจ้าพระยา โดยมีเรือสินค้า เจ.เบ.เซย์ เรือสินค้าเป็นเรือนำร่อง เพื่อเข้าสมทบกับเรือลูแตง ที่เข้ามาจอดที่กรุงเทพฯ อยู่ก่อนหน้านี้แล้ว เมื่อต้นปีพุทธศักราช 2436 การยิงสกัดกั้นในครั้งนั้นไม่ประสบผลสำเร็จเนื่องจากมีความมืดเป็นอุปสรรค

เรือทูลกระหม่อม	เรือมกุราชกุมาร	เรือปืนมูลธาวสิตสวัสดิ์	เรือนฤเบนทร์บุตรี

        หลังผ่านพ้นเหตุการณ์ ร.ศ.112 ไปแล้ว ปืนเสือหมอบก็ไม่ได้ทำการยิงเป็นทางการอีก จนปลดระวางในประมาณปีพทธศักราช 2476 กลายเป็นปืนโบราณที่ชำรุดเสื่อมโทรมเนื่องจากสภาพดินฟ้าอากาศ น้ำท่วม และส่วนประกอบสูญหาย จนยากที่จะคืนสภาพดังเช่นเดิม 58 ปีต่อมาในปีพุทธศักราช 2534 จึงได้มีการปรับปรุงสภาพภายนอกของปืนให้อยู่ในสภาพเรียบร้อย เมื่อมีการพัฒนาพื้นที่บริเวณป้อมพระจุลจอมเกล้า เพื่อจัดสร้างพระบรมราชานุสาวรีย์ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

        ปืนเสือหมอบได้รับการซ่อมแซมทำการปรับปรุงให้ใช้ยิงได้อีกครั้งหนึ่งในปีพุทธศัการาช 2535 ตามแนวความคิดของ พลเรือเอก สุวัชชัย เกษมสุข โดยหน่วยงานต่าง ๆ ของกองทัพเรือ และชมรมเพื่อนทหารเรือ ได้ร่วมกันให้การสนับสนุนการซ่อมท่าของกรมสรรพาวุธทหารเรือ จากสภาพเดิม ที่ชำรุดทรุดโทรมมาก กรมสรรพาวุธทหารเรือได้ดำเนินการซ่อมแซมทำคืนสภาพ และปรับปรุงในส่วนสำคัญของปืน อันได้แก่ หัวลูกปืน ดินขับ ดินเริ่ม ชุดเรือนไพรเมอร์ และการทำงานของระบบไฮโดรนิวเมติกส์ทั้งระบบ โดยใช้กำลังพลของกรมสรรพาวธทหารเรือทั้งสิ้น การซ่อมทำและปรับปรุงสำเร็จลงในปีพุทธศักราช 2541 และได้แสดงแสนยานุภาพอย่างเป็นทางการอีกครั้งในงานเดินวิ่งการกุศลเทิดพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อวันที่ 12 กรกฎาคม 2541 หลังเหตุการณ์ ร.ศ.112 เป็นเวลา 105 ปี พอดี

คุณลักษณะเฉพาะของปืนเสือหมอบ
      -ลำกล้องกว้าง 6 นิ้ว  ลำกล้องยาว 16 ฟุต
      -ความยาวลอดท้ายปืน 16 ฟุต 11.8 นิ้ว น้ำหนักปืน  11,340 ปอนด์
      -น้ำหนักรางปืนและอุปกรณ์ ~24,840 ปอนด์ ความเร้วต้น 1,934 ฟุต/วินาที

ประวัติของเรือหลวงแม่กลอง

เรือหลวงแม่กลอง ต่อที่อู่ อูรางา เมืองโยโกสุกะ ประเทศญี่ปุ่น ตามพระราชบัญญัติบำรุงกำลังทางเรือ พ.ศ.2478 ตรงกับสมัยรัชกาลที่ 8 และได้รับพระราชทานนามว่า เรือหลวงแม่กลอง เป็นนามที่ตั้งตามชื่อแม่น้ำสายสำคัญของประเทศ เรือหลวงแม่กลอง มีเรือคู่แฝดอีกหนึ่งลำได้แก่ เรือหลวงท่าจีน ต่อจากประเทศญี่ปุ่น เช่นเดียวกัน แต่ถูกระเบิดจากเครื่องบินทิ้งระเบิดสัมพันธมิตรในสงครามมหาเอเชียบูรพา ทำให้เรือทะลุเข้าช่อมทำ และใช้ราชการจนกระทั่งปลดระวางเมื่อ 30 พฤศจิกายน 2494

พระนเรศ-นารายณ์ ถือเป็นเทพทางศาสนาพราหมณ์-ฮินดู เป็นเทวดาผู้เป็นใหญ่ฝ่ายปราบปรามมีกายเป็นสีดอกตะแบก (สีนิลแก่) มี 4 กร ซึ่งกรทั้ง 4 นั้น ถืออาวุธต่าง ๆ กันคือ ตรี คทา จักร สังข์ ทรงมงกุฎใช้ครุฑเป็นพาหนะ ศาลแห่งนี้เป็นที่เคารพนับถือบุคคลทั่วไป โดยเฉพาะประชาชนในพื้นที่ ป้อมพระจุลจอมเกล้า และพื้นที่ใกล้เคียง มีประวัติความเป็นมาช้านาน จากการบอกเล่าของข้าราชการที่เคยรับราชการอยู่ที่ป้อมพระจุลจอมเกล้าในสมัยนั้น ทั้งที่เกษียรอายุราชการแล้ว และยังรับราชการอยู่ รวมทั้งประชาชนในพื้นที่ คาดว่าสร้างมาพร้อมกับการสร้าง ป้อมพระจุลจอมเกล้า คือ สร้างในปี พ.ศ.2427 ในรัชสมัยของ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เพื่อเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ประจำป้อมพระจุลจอมเกล้า

       ศาลเดิมสร้างในครั้งแรกนั้น เป็นศาลสร้างด้วยไม้แบบทรงไทยมี 4 เสา ขนาดกว้างประมาณ 80 ซ.ม. ยาวประมาณ 100 ซ.ม. ยกสูงจากพื้นประมาณ 100 ซ.ม. (บริเวณสระน้ำทิศตะวันออกของศาลปัจจุวัน) องค์พระนเรศ-นารายณ์ สร้างด้วยโลหะสัมฤทธิ์ สูงประมาณ 2 ฟุต หันหน้าไปทางทะเล (ทิศใต้) ศาลพระนเรศ-นารายณ์ แห่งนี้เป็นที่เคารพนับถือของประชาชนในพื้นที่เป็นอย่างมาก โดยเฉพาะชาวบ้านที่ประกอบอาชีพการทำนากุ้ง เลี้ยงปลา และเลี้ยงหอย ต่อมา ในช่วงประมาณปี พ.ศ.2514 ได้เกิดไฟไหม้ศาลเนื่องจากประชาชนที่มากราบไหว้จุดธูปบูชาดับไม่สนิท ก้านธูปที่จุดบูชาติดไฟ และลุกลามไหม้ ตัวศาลทั้งหลังรวมทั้ง องค์พระนเรศ-นารายณ์ ก็ถูกไฟไหม้เสียหายประมาณ 70% ต้องทำการบูรณะใหม่ พร้อมทั้งทำการก่อสร้างศาลหลังใหม่เป็น ค.ส.ล. หลังคาทรงไทย มุงกระเบื้องใบโพธิ์ (ศาลปัจจุบัน) การดำเนินการเสร็จ และอัญเชิญองค์ พระนเรศ-นารายณ์ เข้าประดิษฐานเสร็จสิ้นประมาณเดือน เม.ย.2515 โดยองค์ พระนเรศ-นารายณ์ หันหน้าไปทางทิศเหนือ

       หลังจากนั้นประมาณปี 2518 ผู้บังคังคับป้อมพระจุลจอมเกล้า ได้ให้สร้างศาลพระพรหมขึ้นที่บริเวณสี่แยกทางด้านทิศเหนือชองอาคาร บก.ป้อมพระจุลจอมเกล้าเดิม (สี่แยก ร้อย.รปภ.ที่ 5 ฯ) และเมื่อสร้างศาลพระพรหมเสร็จไม่นาน (ในปีเดียวกัน) องค์พระนเรศ-นารายณ์ ได้ถูกขโมยโดยการหักเอาตัวองค์สัมฤทธิ์ไป เหลือไว้เพียงช่วงกลางพระเพลา (แข้ง) ไว้เนื่องจากเป็นส่วนที่ติดแท่นปูน ขโมยไม่สามรถยกเอาไปทั้งแท่นได้ ต่อจากนั้น ผู้บังคับป้อมพระจุลจอมเกล้า จึงได้ว่าจ้าง ร้านเจริญผลช่างหล่อ ทำการหล่อองค์ พระนเรศ-นารายณ์ ขึ้นใหม่ โดยดูแบบจากภาพถ่ายไว้เมื่อปี พ.ศ. 2515 (ขณะอัญเชิญขึ้นบนศาล) ในช่วงดำเนินการได้เช่าองค์พระนเรศ-นารายณ์ ขนาดความสูง 1 ฟุต จากร้านเจริญผลช่างหล่อมาตั้งทดแทน เพื่อให้ประชาชนได้สักการะเป็นการชั่วคราว ซึ่งองค์พระนเรศ-นารายณ์ ที่หล่อขึ้นใหม่มีขนาดความสูงประมาณ 2 ฟุต ได้อัญเชิญมาประดิษฐาน ณ ศาลปัจจุบัน โดยองค์ที่หล่อขึ้นใหม่ทั้ง 2 องค์ ดังกล่าว มีลักษณะปางขององค์ พระนเรศ-นารายณ์ บางจุดเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม เช่น พระกร (แขน) เป็นต้น (คือปางปัจจุบัน) เชื่อกันว่าเป็นพระพรหมเป็ฯผู้สร้างโลก พระนเรศ-นารายณ์ เป็นผู้รักษา ดังนั้น ผู้ที่ทำสิ่งของสูญหายนิยมมาอธิฐานกับพระนเรศ-นารายณ์ เพื่อขอให้ได้สิ่งของนั้นกลับคืนมา

อุทยานประวัติศาสตร์ทหารเรือ ป้อมพระจุลจอมเกล้า
 

กองทัพเรือ ได้จัดสร้างอุทยานประวัติศาสตร์ทหารเรือ ป้อมพระจุลจอมเกล้า เพื่อน้อมเกล้าฯ ถวายพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ภูมิพลอดุลยเดช เนื่องในพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 6 รอบ 5 ธันวาคม พ.ศ.2542 โดยกองทัพเรือ ได้ดำเนินการจัดหาอาวุธประเภทต่าง ๆ ซึ่งเดิมเก็บรักษาไว้โดยมิได้นำมาจัดแสดง นำมาตกแต่ง ซ่อมทำ และจัดแสดงตามยุคสมัย ในรูปแบบพิพิธภัณฑ์อาวุธกลางแจ้ง เพื่อให้อนุชนรุ่นหลังได้ศึกษาวิวัฒนาการทางอาวุธของกองทัพเรือ ในการป้องกันประเทศ ตั้งแต่ในอดีตจนถึงบทบาทในการรักษาผลประโยชน์ของชาติทางทะเลในปัจจุบัน พลเรือเอกธีระ ห้าวเจริญ ผู้บังคับบัญชาการทหารเรือ เป็นประธานในพิธีเปิดอุทยานปรเวัติศาสตร์ เมื่อวันที่ 24 ธันวาคม 2542

รูปแบบของอุทยานประวัติศาสตร์ทหารเรือ ประกอบด้วย
        1. อาคารนิทรรศการ
        2. ศาลาแสดงเหตุการณ์ที่สำคัญต่าง ๆ ของทหารเรือ จำนวน 9 หลัง
        3.การจัดวางและตั้งแสดงอาวุธยุทโธปกรณ์ รวมทั้งส่วนประกอบต่าง ๆ กลางแจ้ง ซึ่งมีความสำคัญเกี่ยวกับประวัติศาสตร์ทหารเรือ แบ่งออกเป็น 5 กลุ่ม ดังนี้

       กลุ่มที่ 1 เป็นกลุ่มของปืนหลุม หรือปืนเสือหมอบ จำนวน 7 กระบอก กับข้อมูลของปืนและเรื่องราวทางประวัติศาสตร์ต่อพระอัจฉริยะภาพและสายพระเนตรที่กว้างไกล ของพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5

       กลุ่มที่ 2 เป็นกลุ่มปืนอาวุธสมัยรัชกาลที่ 5 และสมัยรัชการที่ 6 โดยเน้นกลุ่มอาวุธของเรือหลวงพระร่วง และการจัดหาเรือหลวงพระร่วง ของรัชกาลที่ 6 รวมทั้งยุทโธปกรณ์อื่น ๆ ในสองรัชสมัย สำหรับปืนและส่วนประกอบที่ตั้งแสดงมีดังนี้
           ปืน 120/40 มม.   ปืน 37 มม.ล้อสนาม   ตอร์ปิโด 45 ค.
           ปืน 76/40 มม.(ญี่ปุ่น)   ตอร์ปิโดแบบ 45 ก.   ตอร์ปิโด 45 ง.
           ปืน 57/40 มม.(แท่นเรือ)  ทุ่นระเบิดแบบหมวกแขก  ปืน 120/40 มม.(เรือหลวงพระร่วง)
           ปืน 37/20 มม.(แท่นเรือ)  ปืนกล 37 มม.แคทเธอริ่งกัน 5 ลำกล้อง ตอร์ปิโด 53 ก.
           ปืน 47/40 มม.ล้อสนาม(ปืนเที่ยง) ปืนกล 11 มม.แคทเธอริ่งกัน 10 ลำกล้อง
           ปืนกล 40/40 มม.แท่นเดียว  ปืน 57/40 มม.ล้อสนาม  ปืน 57 มม.(ติดตั้งบนเรือตอร์ปิโด)
           ปืนกล 8 มม.ฮอทดิส   ปืน 37/20 มม.ล้อสนาม  ตอร์ปีโด 45 ข.

      กลุ่มที่ 3 เป็นกลุ่มปืนและอาวุธ ในสมัยสงครามโลกครั้งที่ 1 ยุทธนาวีที่เกาะช้าง และในช่วงของสงครามโลกครั้งที่ 2 การแสดงของอาวุธยุทโธปกรณ์ต่าง ๆ และเรื่องราวทางประวัติศาสตร์ประกอบ ซึ่งมีอาวุธดังนี้
        ตอร์ปิโดแบบ 45 ก.   ปืนกล 20 มม.แมดเสน แบบ 77  ปืน 40/40 มม.แท่นคู่
        ปืน 76/45 มม.   ปืนกล 20 มม.แมดเสน แบบ 80  ปืน 75/51 มม.  ปืน 75/51 มม.

      กลุ่มที่ 4 เป็นกลุ่มปืนและอาวุธที่กองทัพเรือมีไว้ใช้ในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 ถึงปัจจุบัน รวมถึงการจัดวางยุทโธปกรณ์ที่ใช้ในการต่อสู้กับผู้ก่อการร้าย คอมมิวนิสต์ ในยุทธการต่าง ๆ กับการแสดงข้อมูลทางอาวุธยุทโธปกรณ์ โดยมีรายการดังนี้
         ปืน 75/41 มม.   ปืน 102/45 มม.ของเรือหลวงโพธิสามต้น  ปืนกล 20 มม.เออริคอน
         ปืนยิงรถถังขนาด 37 มม.ล้อสนาม เครื่องยิงลูกระเบิดขนาด 4.2 นิ้ว   เรือตรวจการลำน้ำ (PBR)
         ปืน 90 มม.ล้อสนาม   ปืนไร้แรงสะท้อนถอยหลังขนาด 75 มม.  รถสะเทอนน้ำสะเทินบก (LVT)

      กลุ่มที่ 5 เป็นการจัดวางสิ่งก่อสร้างและส่วนประกอบต่าง ๆ เพื่อแสดงให้เห็นถึงบทบาทของกองทัพเรือ ยามสงบในการรักษาผลประโยชน์ของชาติทางทะเล เช่น ฐานขุดเจาะก็าซธรรมชาติในทะเลจำลองเรือประมงพร้อมข้อมูลประกอบ

สะพานไม้ทอดยาวในป่าชายเลน

สะพานทอดยาวไปในป่าชายเลน เพื่อให้นักท่องเที่ยวได้ศึกษาแนวป่าชายเลนกับแบบใกล้ชิดเลย

       สะพานไม้ทางเดินเท้าและศาลาพักผ่อน จำนวน 5 ศาลา มีระยะทาง 350 เมตร เป็นรูปตัว " H " พร้อมระบบไฟฟ้าแสงสว่าง ป้ายบอกชื่อพันธุ์สัตว์น้ำต่าง ๆ ได้รับการสนับสนุนงบประมาณจาก กฟน. จำนวน 2 ล้านบาท สร้างเสร็จใน 7 ก.ค.49  ถือเป็นแหล่งศึกษาหาความรู้ทั้งทางวิชาการและสถานที่จริงในเรื่องชีวิตสัตว์และพืชที่อาศัยอยู่ในป่าชายเลน พื้นที่ป้อมพระจุลจอมเกล้า ซึ่งเป็นพื้นที่ที่มีป่าชายเลนที่อุดมสมบูรณ์ที่สุดในประเทศไทยแห่งหนึ่ง มีพื้นที่ปลูกป่าชายเลนแล้วประมาณ 1,000 ไร่เศษ

     ในสะพานศึกษาเส้นทางธรรมชาติป่าชายเลนจะมีป้ายบอกข้อความเป็นชื่อทางวิทยาศาสตร์ ประโยชน์และคุณค่าทางสมุนไพรของพันธุ์ไม้ป่าชายเลนที่มีในพื้นที่สวนนกป้อมพระจุลจอมเกล้า จำนวน  6 ป้าย ได้แก่ โกงกางใบใหญ่ แสมขาว แสมทะเล ฝาดทะเลดอกขาว ปรงทะเลโปรงทะเล กับป้ายบอกคุณลักษณะนิสัยของนกต่าง ๆ ที่พบในพื้นที่ป้อมพระจุลจอมเกล้า จำนวน 14 ป้าย ได้แก่ นกกาน้ำ นายางกรอก นกยางเปีส นกยางโทนใหญ่ นกยางขาว นกกระสา นกกวัก นกกระเต็นน้อย นกกินเปี้ยว นกเหยี่ยวแดง นกกาเหว่า เป็นต้น นอกจากนั้นจะมีศาลาพักผ่อนจำนวน 4 ศาลา แต่ละศาลาจะมีป้ายข้อความขนาดใหญ่ตามศาลาต่าง ๆ ดังนี้

ศาลาที่ 1
       ด้านหน้า : พระราชดำรัสของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถเกี่ยวกับป่าชายเลน
       ด้านหลัง : มติคณะรัฐมนตรี ให้กองทัพเรือ โดยฐานทัพเรือกรุงเทพ ดำเนินการปลูกป่าชายเลน ให้พื้นที่ป้อมพระจุลจอมเกล้า ได้เริ่มดำเนินการปลูกมาตั้งแต่ปี พ.ศ.2534 เป็นต้นมา

ศาลาที่ 2
       ด้านหน้า : ป้าชายเลนนั้น...สำคัญที่สุด
       ด้านหลัง : ป่าชายเลน...ป่าแห่งชีวิต

ศาลาที่ 3 พันธุ์นกที่พบในพื้นที่ป้อมพระจุลจอมเกล้า ที่มีกว่า 20 ชนิด

ศาลาที่ 4 พันธุ์ไม้ป่าชายเลนที่พบในพื้นที่พระจุลจอมเกล้า ที่มีกว่า 16 ชนิด

โรงเรียนศึกษาธรรมชาติป่าชายเลน

สะพานไม้ทางเดินเท้าและศาลาพักผ่อน จำนวน 8 ศาลา ระยะทาง 470 เมตร พร้อมป้ายบอกชื่อพันธุ์พิชและสัตว์น้ำต่าง ๆ โดยใช้งบประมาณของ ทร.องค์การบริหารส่วนจังหวัดสมุทรปราการ และการไฟฟ้านครหลวง สร้างเสร็จปี พ.ศ.2550 ถือเป็นแหล่งศึกษาหาความรู้ทั้งทางวิชาการจากสถานที่จริงในเรื่องชีวิตของพันธุ์ไม้และสัตว์ที่อาศัยอยู่ในป่าชายเลน พื้นที่ป้อมพระจุลจอมเกล้า ประกอบด้วย โกงกางใบเล็ก โกงกางใบใหญ่ โพทะเล ลำพู ลำแพน เหงือกปลาหมอ จาก ปูก้ามดาบ กุ้งดีดขัน ปลาตีน เป็นต้น โดยมีป้ายบอกข้อความเป็นชื่อทางวิทยาศาสตร์ประโยชน์และคุณค่าทางสมุนไพรของพันธุ์ไม้และสัตว์แต่ละชนิดเป็นระยะ ๆ ตามเส้นทางสะพานชมป่าชายเลน และวงจรห่วงโว่อาหารของป่าชายเลน นอกจากนั้นจะมีศาลาพักผ่อน จำนวน 4 ศาลา ซึ่งแต่ละศาลาจะมีป้ายข้อความดังนี้

นับแต่กองทัพเรือร่วมกับภาคเอกชน ซึ่งนำโดย ศาสตราจารย์ ดร.สุนทร เสถียรไทย และ ดร.สุรเกียรติ เสถียรไทย จัดสร้างพระบรมราชานุสาวรีย์รัชกาลที่ 5 ขึ้น ณ ป้อมพระจุลจอมเกล้า เมื่อ พ.ศ.2535 และแล้วเสร็จในปีต่อมา ซึ่งพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวได้เสด็จพระราชดำเนินมาทรงเปิดพระบรมราชานุสาวรีย์ฯ พร้อมด้วยสมเด็จพระเทพรัตรนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เมื่อวันที่ 19 มกรากคม 2536 จากนั้นพื้นที่ป้อมพระจุลจอมเกล้าบริเวณองค์พระบรมราชานุสาวรีย์ ก็ได้พัฒนา และปรับปรุงมาโดยลำดับ เริ่มจากกองทัพเรือได้จัดทำพิพิธพันธุ์ เรือหลวงแม่กลองและมูลนิธิพระบรมราชานุสาวรีย์ รัชกาลที่ 5

ป้อมพระจุลจอมเกล้า ได้จัดสร้างห้องนิทรรศการประวัติป้อมพระจุลจอมเกล้า รวมทั้งภาพแสดงเหตุการณ์ ใน ร.ศ.112 ที่ห้องโถงใต้ฐานพระบรมราชานุสาวรีย์ จนแล้วเสร็จต่อมากองทัพเรือได้จัดทำพิพิธภัณฑ์อาวุธกลางแจ้งบนพื้นที่บริเวณด้านหน้าพระบรมราชานุสาวรีย์ ดดยใช้ชื่อโครงการว่า "อุทยานประวัติศาสตร์ทหารเรือป้อมพระจุลจอมเกล้า" ด้วยเหตุที่มีการปรับปรุงและพัฒนาโดยต่อเนื่องมา จึงทำให้พื้นที่ป้อมพระจุลจอมเกล้าเป็นแหล่งประวัติศาสตร์และการท่องเที่ยวที่สำคัญ จนพื้นที่นี้ได้รับคำชมเชยจากการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทยว่าเป็นสถานที่ท่องเที่ยวดีเด่นของประเทศประจำปี  2544 อนึ่ง

เก็บภาพมาฝาก

มีปีกด้วย น่าจะบินได้	ปืนหรือรถถังเนี่ย	กลัวร้อน	ต้นแบบปืนใหญ่

เนวิเกเตอร์(เข็มทิศ)	ศัตรูรอดยาก (ปตอ.)	พวงมาลัยเพาเย่อ	ใบจักรนะไม่ใช่จานบิน